Le Risquons-tout entre Neuville-en-Ferrain en France et Mouscron en Belgique est un ancien haut lieu de passage entre les deux pays. Il tiendrait son nom de la pratique de la contrebande qui s’y exerçait, les fraudeurs s’écriant « Risquons-Tout ! » avant de se lancer. D’autres sources font part de la création au XVIIIème siècle d’un cabaret du même nom par un homme sans argent, d’où l’appellation de « Risquons-Tout ».

Un poste de douane y est installé dès 1815. Les brigadiers contrôlaient alors les papiers et les différentes autorisations dans la zone frontalière.

Le Risquons-Tout devient un véritable hameau et aux alentours de 1910, on comptait de nombreux cafés, cabarets mais aussi le gallodrome et les Belges, amateurs de combats de coqs, y étaient présents en nombre. Dans les années 1950, les échanges frontaliers s’intensifiant, le poste de douane du Risquons-Tout prend une autre dimension et c’est alors plus de mille camions qui y passent chaque jour. Devant ce passage grandissant, un parking pour poids-lourds est construit en 1972 côté belge, à proximité du bureau de douane.

En 1993, le poste de douane est fermé à la suite des accords Schengen et plus tard un incendie ravage totalement l’ancien bâtiment de douane.

Aujourd’hui très urbanisé, le Risquons-Tout se partage entre habitations et commerces. Bien que le passage de frontière ne soit plus aussi significatif qu’avant, il reste tout de même assez clair. En effet, comme pour une grande partie des points de passage urbanisés entre la France et le Belgique, nous y retrouvons le lot habituel de commerces et de services en Belgique (tabac, station-essence, restauration, etc.) et les habitations en France. Le phénomène reste toutefois bilatéral car de nombreux Belges passent la frontière pour faire leurs courses dans les grandes surfaces françaises.

De nombreux clins d’œil au passé s’y trouvent également comme le « tabac de la douane » côté belge ou encore la rue des Gabelous côté français, qui font référence aux anciens douaniers qui contrôlaient le secteur. La commune de Neuville-en-Ferrain a également mis en place un circuit transfrontalier d’une douzaine de kilomètres permettant aux jeunes et moins jeunes de (re) découvrir ce lieu riche en Histoire.

Callicanes, bien que différente dans sa configuration et sa typologie, peut prendre inspiration sur le Risquons-Tout et la façon dont la commune de Neuville-En-Ferrain continue aujourd’hui de mettre en lumière l’Histoire frontalière du lieu. Que ce soit par le biais de panneaux d’information ou d’un circuit de découverte, plusieurs bonnes pratiques peuvent être ici reprises pour le futur de Callicanes.

Risquons-tout tussen Neuville-en-Ferrain in Frankrijk en Moeskroen in België is een voormalig hoogtepunt van doorgang tussen de twee landen. Het zou zijn naam ontlenen aan de smokkelpraktijk die daar werd uitgeoefend, waarbij de fraudeurs uitriepen: ‘Risquons-Tout!’ voor vertrek. Andere bronnen vermelden de oprichting in de 18e eeuw van een cabaret met dezelfde naam door een man zonder geld, vandaar de naam ‘Risquons-Tout’.

In 1815 werd er daar een douanepost opgericht. De brigadiers controleerden vervolgens de papieren en de verschillende machtigingen in het grensgebied.

Risquons-Tout werd een echt gehucht en rond 1910 telde het veel cafés en nachtclubs, maar ook een gallodroom, waar de Belgen en liefhebbers van hanengevechten in groten getale aanwezig waren. In de jaren vijftig werd het grensverkeer intenser, de douanepost van Risquons-Tout kreeg een andere dimensie en er passeerden dagelijks meer dan duizend vrachtwagens. Voor deze toenemende doorgang werd in 1972 aan Belgische zijde een parking voor vrachtwagens aangelegd vlakbij het douanekantoor. In 1993 werd de douanepost gesloten als gevolg van de Schengenakkoorden en een brand verwoestte het oude douanegebouw volledig.

Vandaag is Risquons-Tout zeer verstedelijkt en verdeeld tussen woningen en winkels. Hoewel de grensovergang niet meer zo belangrijk is als vroeger, is hij nog steeds vrij duidelijk. Zoals bij een groot deel van de verstedelijkte kruispunten tussen Frankrijk en België, vinden we daar het gebruikelijke aantal winkels en diensten in België (tabak, tankstation, restaurantes, enz.) en huisvesting in Frankrijk. Het fenomeen blijft echter bilateraal omdat veel Belgen de grens oversteken om hun boodschappen te doen in Franse supermarkten.

Ook zijn er veel knipoogjes naar het verleden, zoals de ‘tabak van de douane’ aan Belgische kant of de ‘rue des Gabelous’ aan Franse kant, die verwijzen naar de voormalige douanebeambten die de sector controleerden. De gemeente Neuville-en-Ferrain heeft ook een grensoverschrijdend circuit van een tiental kilometer uitgezet waardoor jong en oud deze plaats met een rijke geschiedenis kan (her)ontdekken.

Hoewel Callicanes verschillend is qua configuratie en typologie, kan het inspiratie putten uit Risquons-Tout en de manier waarop de gemeente Neuvilleen-Ferrain vandaag de dag de grensgeschiedenis van de plaats benadrukt. Hier kunnen verschillende goede ervaringen, via informatiepanelen of een ontdekkingscircuit, worden overgenomen voor de toekomst van Callicanes.