De Handzamevallei vormt een lange tongvormige polderinsnijding die de grens vormt tussen zandig Vlaanderen ten noorden en zandlemig Vlaanderen ten zuiden ervan. De polderinsnijding van de Handzame(vaart) wordt breder naar de IJzer toe omdat er daar twee aparte waterlopen zorgen voor de afwatering: de Handzamevaart loopt in westelijke richting naar Diksmuide. De Handzamevaart ligt in de Belgische provincie West-Vlaanderen, dat uitmondt in de IJzer. Het stroomgebied van deze vaart en de zijbeken bevinden zich op de rechteroever van de IJzer. De vaart ontspringt in Torhout en stroomt langs Kortmark naar Handzame.

Historisch

De kleine vallei van de Handzamevaart als arm van de IJzer in het landschap is van cruciaal belang bij overstrominen. Sinds 1775 is de Handzamevaart rechtgetrokken, gekanaliseerd en bedijkt om als transportkanaal dienst te doen. Aanvankelijk heeft ze nog enkele bochten maar vanaf de IJzeren Brug bij Vladslo gaat ze bijna kaarsrecht naar Diksmuide toe.

Stroomafwaarts van Vladslo staan er op de dijken bij de Handzamevaart nog vrij aaneengesloten bomenrijen die de loop van de vaart accentueren in het landschap en elders resten slechts kleine bomenrijen of alleenstaande bomen van de vroegere bomenrijen langs de vaart.

Ter hoogte van Zarren komt de Oude Zarrenbeek (eveneens rechtgetrokken) in de vallei van de Handzame, het historisch permanent graslandgebruik en het vochtige milieu zorgen voor een zeer rijke vochtminnende flora van lagere plantensoorten. Tegelijk vormen deze uitgestrekte graslanden een belangrijk biotoop voor avifauna dankzij de waterrijke omgeving en de natuurlijkheid van het systeem.

Visueel

Je hebt kleine percelen en dijken die vaak worden afgebakend door vegetatie, hoog- en laagstammig, ook de verhoogde bedding van de trein zorgt voor een duidelijke grens. Het historisch permanent graslandgebruik en het vochtige milieu zorgen voor een zeer rijke vochtminnende flora van lagere plantensoorten. Tegelijk vormen deze uitgestrekte graslanden een belangrijk biotoop voor avifauna (vogelkunde) dankzij de waterrijke omgeving en de natuurlijkheid van het systeem.

Door de afwezigheid van bebouwing en perceelsrandbegroeiing heeft men in de vallei een uitgesproken open landschap dat sterk contrasteert met het meer gesloten en bebouwde landschap aan de valleigrenzen.

Ruimte en structuur

De Handzamevallei vormt een lange tongvormige polderinsnijding die de grens vormt tussen zandig Vlaanderen ten noorden en zandlemig Vlaanderen ten zuiden ervan. De polderinsnijding van de Handzame(vaart) wordt breder naar de Ijzer toe omdat er daar twee aparte waterlopen zorgen voor de afwatering: de Handzamevaart loopt in westelijke richting naar Diksmuide en de Camardebeek loopt lang de Zijdelingstraat in noordwestelijke richting naar Beerst. De laatst genoemde zorgt voor de afwatering van enkele noordelijke zijbeken: de Kamarde-, de Molen-, Vladsohof-, Groene- en Kerkebeek. De Handzame heeft tussen Handzame en de Barisdamhoeve nog een sterk meanderende en natuurlijke loop in een smalle vallei met uitgesproken valleiranden.

Handzamevaart als structuurdrager, met de treinlijn tussen Diksmuide en Kortemark als scherpe grens. In de vallei lopen geen wegen tenzij wegen met een noord-zuid oriëntatie die de Handzame kruisen. Ze liggen vaak iets hoger dan de omgeving en hun talud verdeelt de vallei visueel in compartimenten. De Steenstraat tussen Werken en Zarren is een oude Romeinse weg. Langs de valleigrenzen volgen wegen de loop van de vallei en van daaruit vertrekken enkele kleinere, smalle veelal onverharde wegen die in de vallei dood lopen.

Geologie

Quartair

         Holoceen

                   Zand en Klei

Fysisch

In deze vallei kan de natuur nog zijn vrije gang gaan.

Vrij regelmatig overstroomt het Handzamebroek op een oppervlakte van tientallen hectaren. Het is een uniek gebied met een ooit kronkelende Handzamevaart waar heel wat watervogels en steltlopers verblijven.

De vallei is veel meer dan een overwinteringsgebied voor waterwild en heel waardevol voor roofvogels. Behalve vogels vind je er ook de typische planten van een valleigebied, je ziet er onder meer de grote vossenstaart, en zijn verwant, de geknikte vossenstaart.

De vossenstaart is een vroegbloeiende grassoort die, in mei en juni, de velden met roomwitte tot paarse bloeiwijzen kleurt.

Bodem

Volgens de bodemkaart liggen in de vallei vooral kleigronden die, door hun lage ligging vlakbij de waterloop, zeer natte bodemcondities kennen. Daarom liggen deze landbouwgronden reeds eeuwen grotendeels onder grasland (zowel hooi- als weiland). In de percelen zorgen zogenaamde 'laantjes' voor de afwatering naar grachten rond de percelen.

De grachten zelf vormen een biotoop voor water- en moerasvegetatie. Het perceleringspatroon vertoont stroomopwaarts van Betoosterse Broeken bij Werken smalle percelen dwars op de algemene oost-westoriëntatie van de Handzamevallei; verder stroomafwaarts wordt het een zeer grillig patroon met onregelmatige perceelsvormen. Waar zijbeken in de vallei van de Handzame komen, heeft men een uitloper van grasland langs die zijbeek. Lokaal staan er resten van perceelsrandbegroeiing bestaande uit knotbomen, houtkanten, struiken.

///

La vallée de Handzame forme une longue incision de polder en forme de langue qui forme la frontière entre la Flandre sableuse au nord et la Flandre sablo-limoneuse au sud. L'incision du polder du Handzame(vaart) s'élargit vers l'Yser car deux cours d'eau distincts y assurent le drainage : le Handzamevaart s'étend vers l'ouest jusqu'à Dixmude. Le Handzamevaart est situé dans la province belge de Flandre occidentale, qui se jette dans l'Yser. Le bassin versant de ce canal et les ruisseaux latéraux se situent sur la rive droite de l'Yser. Le canal prend sa source à Torhout et passe par Kortmark jusqu'à Handzame.

D'un point de vue historique

La petite vallée du Handzamevaart, en tant que bras de l'Yser dans le paysage, revêt une importance cruciale en cas d'inondation. Depuis 1775, le Handzamevaart a été redressé, canalisé et endigué pour servir de canal de transport. Au départ, il y a encore quelques virages, mais depuis le pont de fer près de Vladslo, il va presque tout droit en direction de Dixmude.

En aval de Vladslo, sur les digues proches du Handzamevaart, il existe encore des rangées d'arbres assez contiguës qui accentuent le tracé du canal dans le paysage, et ailleurs seules de petites rangées d'arbres ou des arbres isolés subsistent des anciens alignements le long du canal.

Près de Zarren, l'Oude Zarrenbeek (également redressé) pénètre dans la vallée de Handzame, l'utilisation historique permanente des prairies et l'environnement humide assurent une flore très riche et avide d'humidité composée d'espèces végétales de strate basse. Dans le même temps, ces vastes prairies constituent un biotope important pour l’avifaune grâce à l’environnement humide et au caractère naturel du système.

D'un point de vue visuel

Vous disposez de petites parcelles et de digues qui sont souvent délimitées par de la végétation, des tiges hautes et basses, et le lit surélevé du train constitue également une limite claire. L'utilisation historique permanente des prairies et l'environnement humide garantissent une flore très riche d'espèces végétales de strate basse qui aiment l'humidité. En même temps, ces vastes prairies constituent un biotope important pour l'avifaune (ornithologie) grâce au milieu humide et au caractère naturel du système.

En raison de l'absence de bâtiments et de végétation en bordure de parcelle, la vallée présente un paysage nettement ouvert qui contraste fortement avec le paysage plus fermé et bâti aux limites de la vallée.

Espace et structure

Le Handzaamvallei forme une longue incision de polder en forme de langue qui forme la frontière entre la Flandre sableuse au nord et la Flandre sablo-limoneuse au sud. L'incision du polder du Handzame(vaart) s'élargit vers l'Ijzer car deux cours d'eau distincts y assurent le drainage : le Handzamevaart coule en direction ouest jusqu'à Dixmude et le Camardebeek longe la Zijdelingstraat en direction nord-ouest jusqu'à Beerst. Cette dernière assure le drainage de plusieurs cours d'eau latéraux nord : la Kamarde, la Molen, le Vladsohof, le Groene et le Kerkebeek. Entre Handzame et Barisdamhoeve, le Handzame présente encore un cours naturel et fortement sinueux dans une vallée étroite aux bords de vallée prononcés.

Handzaamvaart comme support structurel, avec la ligne de train entre Dixmude et Kortemark comme frontière nette. Il n'y a pas de routes dans la vallée, à l'exception des routes orientées nord-sud qui traversent le Handzaam. Ils sont souvent légèrement plus élevés que les environs et leur pente divise visuellement la vallée en compartiments. La Steenstraat entre Werken et Zarren est une ancienne voie romaine. Le long des frontières de la vallée, des routes suivent le cours de la vallée et de là, un certain nombre de routes plus petites, étroites, pour la plupart non pavées, partent de cette impasse dans la vallée.

Géologie

Quaternaire

            Holocène

                     Sable et argile

D'un point de vue physique

Dans cette vallée, la nature peut encore suivre son cours.

Le Handzaambroek est inondé assez régulièrement sur une superficie de plusieurs dizaines d'hectares. Il s'agit d'une zone unique avec un Handzamevaart autrefois sinueux où résident de nombreux oiseaux aquatiques et échassiers.

La vallée est bien plus qu’une zone d’hivernage pour la sauvagine et est très précieuse pour les oiseaux de proie. En plus des oiseaux, vous trouverez également les plantes typiques d'une région de vallée, notamment la sétaire géante et son cousin, la sétaire crépue.

La sétaire est une graminée à floraison précoce qui colore les champs d'inflorescences blanc crème à violettes en mai et juin.

Sol

Selon la carte des sols, la vallée contient principalement des sols argileux qui, en raison de leur faible emplacement à proximité du cours d'eau, présentent des conditions pédologiques très humides. C’est pourquoi ces terres agricoles sont en grande partie couvertes de prairies (foins et pâturages) depuis des siècles. Dans les parcelles, des « voies » assurent le drainage des canaux autour des parcelles.

 En amont de Betoosterse Broeken, le schéma de percolation montre des parcelles étroites transversales à l'orientation générale est-ouest de la vallée de la Handzame ; plus en aval, il devient un schéma très erratique avec des formes de parcelles irrégulières. Là où les affluents pénètrent dans la vallée de la Handzame, on trouve un éperon de prairie le long de l'affluent en question. Localement, on trouve des vestiges de végétation en bordure de parcelle, composée d'arbres têtards, de lisières de bois et d'arbustes.

Landschappelijke systemen /// Système paysager | B0800

Zoek hieronder het landschapseenheid waartoe het behoort /// Retrouvez l'unité paysagère auquel elle appartient ci-dessous